Mindful in crisistijd

Wie om zich heen ziet in de natuur, treft er geen coronacrisis aan. Bij ‘ons’ is daar wel sprake van en in onze samenlevingssystemen dus ook. Want corona is een ziekte die geen goede remedie kent en waar we erg onder lijden; ziekenhuizen kunnen het niet aan, veel mensen gaan dood en wie er niet aan sterft, kampt vaak langdurig met ernstige naweeën. Gevolg: lockdowns, teststraten, vaccinatiestrategieën, isolatie, sociale corrosie.

Maar de seizoenen draaien rustig door. Regen, wind en warmte koesteren de aarde en wat daar vertoeft. Niets aan de hand zou je zeggen. Geen corona in bossen, bergen en rivieren. Maar crisis is daar wel degelijk. De crisis in de natuur is nog veel erger dat de coronacrisis. Wie het zien wil, kan er niet omheen. We hebben ons natuurlijke huis gesloopt en zitten nu als Job op de mestvaalt te balen: klimaatcrisis, veroorzaakt door onze graai- en snaai-economie, ontmenselijking van bedrijfsleven en openbaar bestuur en verstarring van religie en wetenschap. We hebben gelijktijdig mèt het vervreemden van huis en haard, de aarde, onze menselijke maat verloren en we hebben het leven laten stollen. De oorzaak? We achten ons bovengeschikt aan de natuur terwijl het omgekeerde het geval is.

Maan
Misschien een mooie analyse, maar wat koop ik ervoor? Op alles worden ‘wij’ aangesproken, maar ik heb er part nog deel aan. Hier sijpelt al meteen het venijn van de institutionalisering van onze samenleving door. De opsplitsing, de verstening, de hokjes-geest, het wij-zij-denken. Zíj́ doen het, wij niet of nog sterker getrechterd: ik niet. De afscheiding ten top. Maar een scherpe blik verraadt ons dat zij wij zijn en wij ik. We zijn tot dit inzicht in staat omdat wij de maan kunnen zien als het dak van ons huis weggebrand is. Dit is een oud zenverhaal en zegt: Als je de ballast van je stenen oordelen en concepten loslaat, kun je eindelijk de werkelijkheid zien. De maan staat voor die werkelijkheid, precies zoals die is. We kunnen zuiver zien wat er gaande is. En dan zie ik wat mijn aandeel is in de natuurcrisis, waarin ik me bevind, samen met zoveel anderen. Dat koop je er dus voor.

Thuisloosheid
En zonder twijfel is er trouwens ook nog een verband tussen eco-crisis en coronacrisis. Corona is immers een zoönose-virus en zoönosen (infectieziekten die van dier op mens overgaan) worden gevoed met de verloedering van onze samenleving. Daarom is het de hoogste tijd om meer plaats in te ruimen voor die nieuwe vorm van ‘thuisloosheid’: de bereidheid om de dingen te zien zoals ze echt zijn. Zonder opsmuk, zonder filter, zonder kleurenbril, zonder aanval, zonder verdediging. Deze thuisloosheid is van een totaal andere orde dan het verlaten en vervreemden van ons natuurlijke thuis, wat de vernietiging van de aarde tot gevolg heeft. Tenzij – we het doorzicht van het weggebrande dak benutten.

Zien van de werkelijkheid
Pas wanneer we dit thuisloze zien beoefenen, zullen we erachter komen dat we nog steeds welkom zijn in onze natuurlijke woning. Dat het evenwicht zich gaat herstellen. De mindfulness die daarvoor nodig is, is geen modegril, maar bittere noodzaak. Het zien van de werkelijkheid, het tot je door laten dringen van de werkelijkheid, het tot in je botten voelen van de werkelijkheid, schept een ruimte die effectief handelen mogelijk maakt. Verplichte kost voor iedereen die het goede voorheeft met zichzelf en de wereld, zeker ook politici. Maar als jij en ik beginnen, volgen ze wel.

Door: Dick Verstegen